insanlardan bilincini ve dolayısıyla zekâsını eksilttiğimizde hâlâ “insan” olarak adlandırabileceğimiz veya diğer canlılardan üstün tutabileceğimiz neler kalır ortada? İnsanı insan yapan bilinç midir? Eğer bilişsel güç dediğimiz bu tufan bir makineye aktarılsaydı ona da insan diyebilir miydik?

Talos Principle, 2014 yılında yayınlanan bir bulmaca oyunu. Oyunda, insansı görünüme sahip bir android ana karakterden ve arada sırada bu android ile konuşan, android‘e bir nevi rehberlik eden Elohim ve bir bilgisayar programı olan Milton dışında başka bir canlı -aslında canlı diyemeyebiliriz daha çok iletişime geçilebilen yapay varlıklardır bunlar- bulunmuyor. Yazımı “EL-0:HIM” şeklinde olan Elohim, uygulamalı Noematik Enstitüsü’nün Uzatılmış Ömür bölümündeki Talos Projesinin 0 sürücüsünü çalıştıran AI (Artificial Intelligence) Bütünsel Entegrasyon Yöneticisi’dir. Yani Talos Projesi’ndeki dış ses olarak bilinen Elohim, bir çeşit yapay zekaya sahip tanrıdır hatta İbranicede Elohim sözcüğünün tanrı anlamına gelmesi de yapımcılar tarafından konulan bir “easter egg” değil, tamamen amaca yönelik davranılmış bir detaydır. Ama bu detayları, oyun içerisinde bir süre sonra aydınlansa da parmak şıklatırmışcasına anlayamıyor oyuncu.

Talos Principle hakkında hiçbir şey okumamış bir oyuncusunuz diyelim ve bu oyunun daha başlarındasınız. Oyunu açtığınız zaman başlangıç sinematiğinin ilk saniyelerinde bilinci yeni yeni yerine gelen bir android olduğunuzu, güneşi engellemek için uzatılan robot eller ile anlamanız uzun sürmüyor. Oyun içerisinde ismini öğrenmeyeceğiniz veya duymayacağınız bu android karakter ayağa kalkar kalkmaz bilinmeyen bir dış ses, tanrısal bir figür olduğunu, android‘e “çocuk” ismiyle seslenmesinden belli ediyor oyuncuya. Elohim’in devamında android‘e seslenişine göre nihai görev, karakterin uyandığı, tarihi imparatorlukların ve çeşitli tarihi yaşamların kalıntılarına benzeyen bu ıssız arazilerde bulunan bulmacaların çözülmesi ve bu yolla mühürlerin (oyun içerisinde bulmacaların sonunda toplanılan tetris şeklinde renkli parçalar) toplanması. Android, Elohim’in açıklamalarına göre bu emri yerine getirerek gelecek nesillere hizmet edebilecek, ebedi yaşama kadir olabilecektir.

Elohim, android‘in “idealizmi” oluyor. Milton sayesinde bilgisayardan erişilebilen bilimsel makaleler ve simülasyon hataları ise ona gerçekliği gösteren, maddenin yüceliğini anlatan “somut” kanıtlar oluyor. Tıpkı materyalizm ve idealizm kuramlarının ters düşmesi gibi. Talos Principle’ın Elohim ve Milton ile oluşturduğu bu dilemma, insanoğlunun kendi zihin haritasında seyahat ederken sıkça kapıldığı “sorgulama döngüsü“ne çok yakın bir deneyim yaşatıyor oyuncuya.

Talos Principle yapımcıları, oyuncuya tam da bu ikilemi düşündürtmek istiyor. Bilumum makinelerin insanın yerini alabilme ihtimali, insan hakimiyetine yönelik bir tehlike teşkil etse de özgür bir zihne sahip olabilecek bir makineyi de yine sadece insan zihni var edebilir. İnsan zihni gibi gizemle dolu, muhteşem bir zinciri ancak bu beyinden çıkan bir fikir kırabilir. Materyalizm veya idealizm kuramlarının hangisini benimsiyorsak benimseyelim, iki tarafı da yeteri kadar tartamazsak zihnimizi tatmin edebilecek bir sonuca ulaşamayabiliriz. The Talos Principle ise bu yönde çok güzel bir yöntem izlemiş ve oyuncuyu net bir ikilemin ortasında bırakabilmiş.

• Bu incelemenin tamamını "Geekyapar!"[geekyapar.com] sitesinden okuyabilirsiniz.